“Candaroğlu İsmail Bey, vefat ettiğinde defnolunmak arzusu ile muhteşem bir türbe yaptırır. Taş işçiliğinin nadide örneklerinden olan türbesi, kaderin cilvesidir ki, asırlardır yaptıranına hasrettir. İsmail Bey, Fatih Kastamonu’yu Osmanlı’ya ilhak edince önce Bursa tarafına ardından da Bulgaristan’ın Filibe şehrine gitmiş ve orada vefat etmiştir”
Türbe İsmail Bey Külliyesi’nin batı köşesindedir. Kesme taştan yapılmıştır. Bilhassa ön yüzünde itinalı bir işçilik göze çarpmaktadır. Bütün taştan çıkarılmış yivli iki sütun üzerine bindirilmiş olan düz kemerli taç kapının etrafı silmeli çerçevelerle çevrilmiştir. Kemerin tam ortasına gelen yerde uzaktan ve yakından görünüşü farklı olan şamdan gibi asılmış bir kemer püskülü vardır. Bu kemerden sonra niş biçiminde açılmış olan giriş kapısının alınlığında boş kitabe yeri vardır. Rivayet olunur ki; kemer püskülü İsmail Bey’in siluetidir. Uzaktan bakıldığında bir insan yüzünü andırması bu rivayete ayrı bir değer katmaktadır.
Kitabesi olmadığından yapılış tarihi bilinmemektedir. Ancak İsmail Bey Vakfiyesi’nde adı geçtiğine göre 865/1460 yılından önce yaptırıldığı kesindir. İsmail Bey türbeyi, vefat eden alimler ve aile efradı ile vefatında gömülmek üzere kendisi için yaptırmış fakat burada kalmak müyesser olmadığından bu arzusu gerçekleşmemiştir. Kendisi Bulgaristan’ın Filibe şehrinde vefat etmiş ve orada toprağa verilmiştir. İçinde altı adet mermer lahit bulunmaktadır. Lahitlerden bir tanesinin üzerinde yazı bulunmadığından kime ait olduğu bilinmemektedir. Diğer beş sandukanın üzerlerinde bulunan yazılar ve manaları ise şöyledir:
***
2 NOLU SANDUKA (AŞRE HATUN)
Baş şahidesi dışı : İntakelet el merhume Aşre Hatun tabe seraha : “Merhume Aşre Hatun vefat etti. Toprağı güzel olsun”
Lahit sol yanı : Ey can-ı cihan ceste-i eflakşudi/Mihman-i aziz Halik-i pak şudi/Heme gülha ezhak beramed emsal ahir/Ahir tuçe gül budike derhak şudi.:
“Ey cihanın sevgilisi. Semalara uçtun, temiz yaratıcının aziz misafiri oldun, bütün çiçekler bu sene topraktan çıkarken sen nasıl bir gül idin ki toprağa girdin.”
Lahit sağ yanı: Fi aşrül evvel min şehril muharremü’l mükerrem sene ihda ve sitine ve semane mie.: Muharrem ayının evvelinde sene 861.
3 NOLU SANDUKA (AZADE HATUN)
Baş şahide dışı : İntekaletil merhume Sultanzade Azade Hatun TabeSeraha.
Ayak şahide dışı : Fi evali cemaziyel evvel fi sene ihda ve sitine vesemane mie.: “Sekiz yüz altmış bir yılında – İsmail Bey’ in kızı – Sultanzade Azade Hatun vefat etti. Toprağı güzel olsun.”
Lahit sağ yan kısmı : Bekeytü ala firakın min ekalli hicrin lameleeti’l hufuni minel cufun. / Velev kelbekai sevkun bikaderi la cereytü’l uyune minel uyun.:
“Ayrılık azabıyla o kadar ağladım ki göz çukurlarım boş su kuyusuna döndü.
Ağlamak insana ferahlık verirse de benim ağlayışım pınardan pınara su akıtmak gibidir.”
4 NOLU SANDUKA (İSHAK BEY)
Baş şahide dışı : İntekalel merhum el – mağfur essaid eş-şehid İshak Bey tabe merkadehu.
Lahit sağ yan kısmı : Çün Şehinşahzade Emir İshak reft-i su-i beka bihükmi samed in duaşüd birefteş tarih badi beveyt “menzil-i behiştabat” 866.
“Padişahlar padişahının oğlu Emir İshak Bey beka alemine gitti. -Ebedi cennet onun durağı olsun- duası (ebced hesabıyla vefat tarihi gösterir) 866 / 1461.”
5 NOLU SANDUKA (SAFİYÜDDİN EFENDİ)
Lahid sol yan kısmı : Ed dünya darü men la dara leh / Veleha yecmeu men la akle leh / ………………(okunamamıştır) / Ed dünya darü’l firar vel ahiretü darü’l karar / Bima yefrahü men la fehme leh / Sadakallah ve sadaka rasulullah aleyhisselam.:“Dünya ahrette evi olmayanın evidir. / Dünyalığı ancak aklı olmayan yığma derdine düşer. / ……………………….(okunamamıştır) / Dünya kaçacak yer, ahret duracak yerdir. / Anlayışı kıt olanlar dünyayı severler. / Allah ve Rasulünün sözünde yanlışlık yoktur.”
Ayak şahidesi dışı : Safiyyüddin bin Ruh-i pak Mevlana Bektaş. Tabe serahü vennur. Ve cealel cennete mesfahü ya Rabbena!:“Mevlana Bektaş oğlu Safiyyüddin. Ya Rabbımız, toprağını güzel ve nurlu, durağını cennet eyle!”
Lahid sağ yan kısmı : İntekalel merhum el – mağfur el – muhtaç ila rahmetillahi Teala fahr’ül ülemai vel kibar. : “Alimlerin iftiharı, Allah’ ın rahmetine muhtaç merhum ve mağfur vefat etti.”
6 NOLU SANDUKA (SEYYİD ALAADDİN ALİ ACEMİ)
Baş şahide iç yüzü : Nakale min darü’d dünyeti’l faniyeti ila dari’l bakiyyyeti’s seniyyeh. Elleti hiye mahal-i ervahi’t tahire vennufusü’z zekiye. El merhum, ell mağrur efdalü’l füdela Alaaddin Ali. : “Faziletlilerin en faziletlisi Seyyid Alaaddin Ali, bu fani dünyadan temiz ruhların ve temiz nefislerin karargahı olan ahret alemine gitti.”
Ayak şahidesi dış yüzü : Teba serahü ve cealel cennete mesvahü Amin. Fi sadis-i aşere Ramazanü’l mübarek. / Hallal-i müşkilat Ali, kerd çün vefat tarih-i keşt “hallal-i müşkilat” in sene yani 860.: “Allah yattığı toprağı güzel, durağını cennet eylesin. Amin. Mübarek Ramazan’ ın on altıncı gününde vefat etti. Hallal-i müşkilat (zorluklara çare bulan) Ali’ nin vefat tarihi, “hallal-i müşkilat” olarak yazıldı. Yani 860/1455”
Ayak şahidesi iç yüzü :Zair in ravza halas-ı can / Fatiha ber kabr-i azizen (ey) ihvan / Ker bihuni bera-i tu, Hunend ev bihan ecr-i hud bi ………………..(okunamamıştır): “Ey ziyaretçi! Bu türbe can kurtarıcıdır. / Azizin kabrine Fatiha eyleyin, kardeşler! / Eğer okursanız size de okurlar, okumazsanız sevabınız yoktur. /…………………….(okunamamıştır)”
Lahid sol yüzündeki kitabe: Ya vakıfel kabri ve ya müfekkira’l emri! Küntü bi’l emsi misleke, tasbir ğaden misli sadaka kiylehu hakan.: “Ey kabrimin başında durup hamlimi düşünen (kişi)! Dün ben senin gibiydim. Yarın sen de benim gibi olacağından şüphe etme.”
