Kastamonu’muzun bir an evvel korunması gereken en önemli tarihi ve kültürel miraslarından birisi olan tarihi Âşir Efendi Hanı’nın kapısını aralayacak, bildiklerimi sizlerle paylaşacağım.
Hanın bulunduğu alan Kastamonu ticari hayatının nabzının attığı yerlerden birisi olmuş dünden bugüne. Üç han bir bedesten yan yana, omuz omuza, zarif mi zarif. Kurşunlu, Bal kapanı, Aşir Efendi hanlarıyla Cem Sultan Bedesteni birlikte asırlarca tüccarların, seyyahların, kervanların, yolcuların, müşterilerin uğrak yeri olmuş…
Nasrullah Meydanı’nın hemen bitişiğinde yer alan tarihi Âşir Efendi Han’ı günümüzden yaklaşık 264 yıl önce 1748 tarihinde Reis-ül Küttap (Dışişleri Bakanı) Hacı Mustafa Efendi ve Oğlu Aşir Efendi tarafından yaptırılmış. Kaynaklara göre Urgan Hanı’nın yapımı sırasında Hacı Mustafa Efendi vefat etmiş oğlu Aşir Efendi inşaatı devam ettirmiş ve han onun döneminde tamamlanmıştır. Münir’e Medresesi ve Nasrullah Camii için vakıf eseri olarak inşa edilmiş.
Han uzun süredir onarım görmemesine rağmen kendine has bir vakar ve heybet taşıyor. Daha önce iki defa tamirat gören tarihi han (H/1230,1254) günümüzde de acilen ciddi olarak restorasyona muhtaç bir görüntüsü var.
Âşir Mustafa Efendi ulema arasında “Reiszâde” olarak tanınmaktadır. 1790 yılında Rumeli Kadıaskeri daha sonra da Osmanlı devletinde Şeyhülislam olmuş (1798) iki yıla yakın bu görev yaptıktan sonra 1804 tarihinde İstanbul’da vefat etmiştir. Osmanlı Devletinde on sekizinci yüzyılda dışişleri ve şeyhülislamlık görevi yapan bu iki önemli zevat Kastamonuludur.
Bugün İstanbul Eminönü’nde Aşir Efendi adının geçtiği işlek bir cadde ve Kapalı Çarşı çıkışında 18. Yüzyıldan kalma Aşir Efendi Kütüphanesi mevcuttur ki günümüzde bakımsız ve viran durumdadır.
Başkent İstanbul ve Kastamonu’da bulunan bu kültürel miraslar, bize geçmişimizin bir emaneti olduğu kadar gelecek nesillerin de beklentisidir. Tarihi çevreleri aslına uygun onarıp tamir etmek, temiz tutmak, anıtları tahribata karşı korumak, gerektiğinde yetkileri uyarmak tarih ve çevre bilinci olan herkesin görevidir.
